Tansiyon ve Hipertansiyon Nedir?
Kan basıncı (tansiyon), kalbin kanı vücuda pompalarken damar duvarlarında oluşturduğu basınçtır. Bu basınç, atardamarların sağlığı ve organların yeterli kanla beslenmesi için gereklidir. Hipertansiyon ise bu kan basıncının sürekli olarak normal kabul edilen değerlerin üzerinde olması durumudur.
Hipertansiyon, çoğu zaman belirgin bir şikayete yol açmadan yıllarca damarlara, kalbe, beyne ve böbreklere hasar verebildiği için "sessiz tehlike" olarak da adlandırılır. Bu nedenle düzenli olarak kan basıncını ölçtürmek büyük önem taşır.
Hipertansiyonun Nedenleri ve Risk Faktörleri
Hipertansiyon vakalarının büyük bir kısmında (%90-95) altta yatan belirli bir neden saptanamaz; bu duruma "Esansiyel (Primer) Hipertansiyon" denir. Gelişiminde birden fazla faktör rol oynar. Başlıca risk faktörleri şunlardır:
- Genetik Yatkınlık: Ailede hipertansiyon öyküsü bulunması riski artırır.
- Yaş: İlerleyen yaşla birlikte damar esnekliğinin azalması kan basıncını yükseltebilir.
- Fazla Kilo ve Obezite: Vücut kütlesindeki artış, kalbin daha fazla çalışmasına neden olarak tansiyonu yükseltir.
- Tuzlu Beslenme: Aşırı tuz (sodyum) tüketimi vücutta sıvı tutulumuna yol açarak kan basıncını artırır.
- Hareketsiz Yaşam Tarzı: Düzenli fiziksel aktivite eksikliği riski yükseltir.
- Sigara ve Alkol Kullanımı: Sigara damarlara hasar verirken, aşırı alkol tüketimi de kan basıncını artırır.
- Stres: Yoğun ve sürekli stres, kan basıncını olumsuz etkileyebilir.
- Bazı Hastalıklar: Böbrek hastalıkları, tiroid sorunları ve diyabet gibi durumlar da hipertansiyona neden olabilir (Sekonder Hipertansiyon).
Belirtileri Nelerdir?
Hipertansiyon genellikle hiçbir belirti vermez. Belirtiler ortaya çıktığında ise genellikle kan basıncı tehlikeli seviyelere ulaşmış demektir. Olası belirtiler arasında:
- Ense kökünden başlayan baş ağrıları
- Baş dönmesi
- Çarpıntı
- Nefes darlığı
- Bulanık görme
- Burun kanamaları
- Sık idrara çıkma
Bu belirtiler her zaman görülmediği için, belirti olmaması hipertansiyon olmadığı anlamına gelmez.
Tanı ve Tedavi Yaklaşımı
Hipertansiyon tanısı, belirli aralıklarla yapılan birden fazla kan basıncı ölçümünün sürekli olarak yüksek çıkmasıyla konulur. Hekim, tanıyı doğrulamak için evde yapılan ölçümleri veya 24 saatlik tansiyon takibi (tansiyon holter) isteyebilir.
Tedavinin temel amacı, kan basıncını hedef değerlere düşürerek kalp krizi, inme, böbrek yetmezliği ve diğer organ hasarı risklerini azaltmaktır. Tedavi iki ana unsurdan oluşur:
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Tuzun kısıtlandığı sağlıklı bir diyet (DASH diyeti gibi), düzenli egzersiz, ideal kilonun korunması, sigaranın bırakılması ve alkolün sınırlandırılması tedavinin temelini oluşturur.
- İlaç Tedavisi: Yaşam tarzı değişikliklerinin yetersiz kaldığı veya kan basıncının çok yüksek olduğu durumlarda hekim tarafından reçete edilen antihipertansif ilaçlar kullanılır. İlaç tedavisi genellikle ömür boyu sürer ve hekimin belirlediği plana harfiyen uymak kritik öneme sahiptir.
Hipertansiyon, kişiye özel bir tedavi ve düzenli hekim takibi gerektiren ciddi bir durumdur.